Həyatımızda hamımız onlarla qarşılaşmışıq – elə insanlar var ki, danışmağa başlayanda sanki otaq susur, hamı diqqətini onlara yönəldir və sözləri hər kəsə təsir edir. Bu şəxslər nə deyirsə-desin, fikirləri dərhal qəbul edilir və hörmətlə qarşılanır. Bu “uğurlu ünsiyyət ustaları” kimi tanınan insanlar həyatın bütün sahələrində – işdə, ailə münasibətlərində və sosial dairələrdə böyük üstünlük əldə edirlər. Standford Universitetinin araşdırmasına görə, effektiv ünsiyyət bacarıqlarına malik insanlar 40% daha yüksək maaş alır və karyera pillələrində 70% daha sürətli irəliləyirlər.
Bəs bu ünsiyyət ustaları arasındakı oxşarlıqlar nədir? Niyə bəzi insanlar təbii olaraq daha təsirli danışır və başqalarına nisbətən daha çox dinlənilir? Düşünə bilərsiniz ki, bu, sadəcə anadangəlmə istedaddır. Lakin elm və təcrübə göstərir ki, effektiv ünsiyyət bacarıqları öyrənilə və təkmilləşdirilə bilən xüsusiyyətlərdir. Bu məqalədə uğurlu ünsiyyət quran şəxslərin 8 əsas sirrini araşdıracağıq və bu bacarıqları öz həyatınızda necə tətbiq edəcəyinizi öyrənəcəksiniz.
1. Sözlərdən Çox, Eşitməyi Bacarırlar
Paradoksal görünsə də, ən yaxşı kommunikatorlar əvvəlcə ən yaxşı dinləyicilərdir. Harvard Business Review-nun apardığı tədqiqata görə, yüksək səviyyəli rəhbərlər vaxtlarının təxminən 60%-ni aktiv dinləməyə həsr edirlər. Uğurlu ünsiyyət quran şəxslər bilir ki, həqiqi ünsiyyət ikitərəfli prosesdir və başqalarını dinləmədən təsirli mesaj çatdırmaq mümkün deyil.
Aktiv dinləmə sadəcə susmaq və başqasının danışmasına imkan vermək deyil. Bu, danışan şəxsin dediklərinə tam konsentrasiya olmaq, sözləri, bədən dilini və səs tonunu qəbul etmək, şəxsin həqiqətən nə demək istədiyini başa düşmək üçün göstərilən şüurlu səydir. Psixoloji araşdırmalar göstərir ki, insanlar dinlənildiklərini hiss etdikdə, dinləyən şəxsə qarşı daha çox hörmət bəsləyir və onun fikirlərini qəbul etməyə daha meylli olurlar.
Aktiv dinləyici olmaq üçün, söhbət zamanı telefonu kənara qoymaq, göz təması saxlamaq və həmsöhbətinizi sözünü kəsmədən dinləmək vacibdir. Baş tərpətmə və “hə”, “anlayıram” kimi təsdiqləyici sözlər demək də qarşı tərəfə dinlədiyinizi göstərər. Bundan əlavə, eşitdiklərinizi öz sözlərinizlə təkrarlamaq (“Yəni demək istəyirsiniz ki…”) sizi daha da yaxşı dinləyici edəcək.
Ünsiyyət ustası olmaq istəyirsinizsə, danışmağa başlamazdan əvvəl dinləməyi öyrənin. Amerikalı yazar Stephen Covey-in dediyi kimi: “Anlamaq üçün dinləyin, cavab vermək üçün yox.”
2. Uğurlu Ünsiyyətdə Empatiya var
Ünsiyyət ustalarının ikinci əsas sirri empatiya qabiliyyətidir – başqalarının hisslərini və perspektivlərini başa düşmək və bunu göstərmək bacarığı. Yale Universitetinin Emosional İntellekt Mərkəzində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yüksək empatiya qabiliyyətinə malik insanlar həm peşəkar, həm də şəxsi münasibətlərdə daha uğurlu olurlar.
Empatiya qurmaq üçün özünüzü qarşınızdakı insanın yerinə qoymağı bacarmalısınız. Bu o demək deyil ki, hər zaman razılaşmalısınız, lakin onların baxış bucağını anlamağa çalışmalısınız. “Sizin mövqeyinizi başa düşürəm” və ya “Bu vəziyyətdə nə hiss etdiyinizi təsəvvür edə bilirəm” kimi ifadələr empatiya göstərməyin sadə yollarıdır.
Ünsiyyət ustaları insanların sözləri ilə yanaşı, onların emosional vəziyyətini də oxumağı bacarırlar. Onlar həmsöhbətinin narahat, həyəcanlı və ya sevinçli olduğunu hiss edə bilir və öz ünsiyyət üslublarını buna uyğun tənzimləyirlər. Bu, qarşı tərəfin özünü daha rahat və anlaşılan hiss etməsinə səbəb olur, bu da ünsiyyətin effektivliyini artırır.
Empatiya həm də qarşınızdakı insanın mədəni, sosial və şəxsi təcrübələrini nəzərə almağı tələb edir. Məsələn, fərqli mədəniyyətlərdən olan insanlarla ünsiyyət qurarkən, onların dəyərlərini və perspektivlərini qəbul etmək lazımdır. Bu cür həssaslıq göstərmək sizi daha da təsirli kommunikatora çevirəcək.
3. Bədən Dilini Məharətlə İdarə Edirlər
Albert Mehrabian-ın məşhur tədqiqatına görə, ünsiyyət zamanı mesajın təsirinin 55%-i bədən dili, 38%-i səs tonu və sadəcə 7%-i istifadə etdiyimiz sözlərlə ötürülür. Bu, ünsiyyət ustalarının üçüncü sirrini açıqlayır: onlar bədən dillərini şüurlu şəkildə idarə etməyi bacarırlar.
Effektiv bədən dili göz təması, duruş, əl hərəkətləri və üz ifadələrinin harmonik kombinasiyasından ibarətdir. Ünsiyyət ustaları düz durmağı, inamlı və açıq bədən duruşu saxlamağı bacarırlar. Onlar başqalarına əl verərkən qətiyyətli və səmimi görünürlər, danışarkən əlləri ilə təbii və dəstəkləyici jest və mimikalardan istifadə edirlər.
Göz təması xüsusilə vacibdir, çünki etibarlılıq və səmimiyyətin əsas göstəricisidir. Tədqiqatlar göstərir ki, insanlar göz təması saxlayan şəxsləri daha inandırıcı və etibarlı hesab edirlər. Lakin bu, fasiləsiz baxmaq deyil – təbii göz təması danışarkən və dinləyərkən qarşılıqlı münasibət qurur və fasilələr verir.
Səs tonunu idarə etmək də uğurlu ünsiyyət quran şəxslərin məharətlə istifadə etdiyi alətdir. Monoton danışmaq əvəzinə, onlar səslərində ton, sürət və vurğunu dəyişdirərək, daha canlı və cəlbedici danışırlar. İnsanlar həyəcanla və inamla danışan birini dinləməyi daha çox sevirlər.
Bədən dilinizi təkmilləşdirmək üçün güzgü qarşısında məşq edin və ya özünüzü videoya çəkin. Həmçinin, admiration etdiyiniz natiqləri izləyin və onların bədən dili xüsusiyyətlərini müşahidə edin.
4. Uğurlu Ünsiyyət Sadə və Aydın Olmalıdır
Alim Albert Einstein demişdi: “Hər şeyi mümkün qədər sadə edin, amma sadədən də sadə yox.” Bu məsləhət ünsiyyət ustalarının dördüncü sirrini mükəmməl şəkildə ifadə edir: mürəkkəb fikirləri sadə və aydın şəkildə çatdırmaq qabiliyyəti.
Effektiv kommunikatorlar texniki jarqondan və mürəkkəb ifadələrdən qaçınırlar. Bunun əvəzinə, onlar mürəkkəb ideyaları hamının başa düşəcəyi sadə və aydın dildə ifadə edirlər. Onlar başa düşürlər ki, məqsəd təəssürat yaratmaq deyil, mesajı çatdırmaqdır.
Sadə danışmaq zəif və ya primitiv danışmaq demək deyil. Əksinə, mürəkkəb konsepsiyaları sadələşdirmək dərin anlayış və məharət tələb edir. Steve Jobs kimi ünsiyyət ustaları ən mürəkkəb texnologiyaları belə hamının başa düşəcəyi şəkildə izah etməyi bacarırdılar.
Aydın danışmaq həm də məqsədyönlü və konkret olmaq deməkdir. Ünsiyyət ustaları mövzudan yayınmadan, əsas məsələyə fokuslanırlar. Onlar qısa və mənalı cümlələr qururlar və hər sözün məqsədə xidmət etməsini təmin edirlər.
Kommunikasiya bacarıqlarınızı təkmilləşdirmək üçün danışarkən və ya yazarkən özünüzə bu sualı verin: “Bu mesajı daha sadə və aydın ifadə edə bilərəmmi?” Hətta ən mürəkkəb ideyaları belə asan başa düşülən hissələrə bölməyi öyrənin.
5. Hekayə Anlatmaqda Ustadırlar
İnsanlar statistika və faktlardan çox hekayələrlə əlaqə qururlar. Neyroelm tədqiqatı göstərir ki, beynimiz hekayələr eşidərkən daha fəal olur və bu, məlumatı daha yaxşı yadda saxlamağımıza kömək edir. Stanford Universitetində aparılan bir araşdırmaya görə, insanlar statistikalarla müqayisədə hekayələri 22 dəfə daha yaxşı xatırlayırlar.
Ünsiyyət ustalarının beşinci sirri budur: onlar güclü hekayələr vasitəsilə mesajlarını çatdırmağı bacarırlar. Onlar abstrakt konsepsiyaları konkret, real həyat nümunələri və hekayələrlə canlı edirlər. Bu, auditoriyalarına məlumatı həm intellektual, həm də emosional səviyyədə qəbul etməyə imkan verir.
Effektiv hekayə anlatmaq üçün hekayənizin aydın başlanğıc, orta və son hissəsi olmalıdır. Hekayə əsas mesajınızla birbaşa əlaqəli olmalı və dinləyicilər üçün münasib olmalıdır. Əyani detallardan istifadə edin ki, insanlar situasiyanı təsəvvür edə bilsinlər və həmçinin emosiyaları göstərin ki, dinləyicilər özlərini hekayənin bir parçası kimi hiss etsinlər.
Şəxsi təcrübələr xüsusilə təsirli ola bilər, çünki onlar həqiqiliyinizi və səmimiyyətinizi nümayiş etdirir. Lakin şəxsi hekayələr həddindən artıq şəxsi, həddindən artıq uzun və ya mövzudan kənar olmamalıdır.
Hekayə anlatma bacarıqlarınızı inkişaf etdirmək üçün, məşhur natiqləri dinləyin və onların hekayələri necə qurduğunu, hansı detalları vurğuladığını və mesajlarını necə çatdırdığını müşahidə edin. Öz hekayələrinizi də məşq edin və onları təkmilləşdirmək üçün geri bildirim alın.
6. Kontekstə Uyğunlaşa Bilirlər
Ünsiyyət ustaları bilir ki, effektiv ünsiyyət yalnız nə dediyiniz deyil, həm də necə, nə zaman və kimə dediyinizlə bağlıdır. Onların altıncı sirri ünsiyyət üslublarını kontekstə və auditoriyaya uyğunlaşdırmaq bacarığıdır.
Müxtəlif insanlar müxtəlif ünsiyyət üslublarına malikdir. Bəziləri birbaşa və konkret məlumat almağı üstün tutur, digərləri isə daha çox ətraflı izahat və kontekst axtarır. Effektiv kommunikatorlar bu fərqli üslubları anlayır və öz yanaşmalarını buna uyğun tənzimləyirlər.
Harvard Business School professoru Amy Cuddy-nin araşdırmasına görə, ünsiyyətdə “istilik” və “səriştə” iki əsas amildir. İnsanlar ilk olaraq sizin etibarlı (isti) və ya səriştəli olub-olmadığınızı qiymətləndirirlər. Ünsiyyət ustaları situasiyadan asılı olaraq bu iki faktoru balanslaşdırmağı bacarırlar.
Formal biznes mühitində, professional və səriştəli görünmək daha vacib ola bilər. Daha şəxsi və ya emosional bir kontekstdə isə “istilik” göstərmək – empatiya və anlayış nümayiş etdirmək daha effektiv olar. Uğurlu ünsiyyət quran şəxslər bu nüansları anlayır və üslublarını uyğunlaşdırırlar.
Mədəni fərqlər də ünsiyyətin kontekstual aspektlərindən biridir. Qlobal mühitdə, müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli ünsiyyət normalarını anlamaq və hörmət etmək çox vacibdir. Məsələn, bəzi mədəniyyətlərdə birbaşa ünsiyyət qiymətləndirilir, digərlərində isə dolayı yanaşma daha məqbul hesab edilir.
Kontekstə uyğunlaşmaq qabiliyyətinizi inkişaf etdirmək üçün müxtəlif insan tipləri və mədəniyyətlər haqqında öyrənin. Həmçinin, həmsöhbətinizdən və situasiyadan verbal və qeyri-verbal məlumatlar əldə etməyə diqqət yetirin.
7. Özlərinə və Dediklərinə İnanırlar
Ünsiyyət ustalarının yeddinci və ən vacib sirri özlərinə və dediklərinə olan güclü inamlarıdır. Bu özünə inam həm sözləri, həm də qeyri-verbal kommunikasiyaları vasitəsilə ötürülür və dinləyiciləri öz mesajlarının əhəmiyyətinə inandırır.
Psixoloq Amy Cuddy-nin “Varmış kimi davran” (Fake it till you make it) konsepsiyası özünə inamın necə inkişaf etdirilə biləcəyini göstərir. Tədqiqatlar göstərir ki, hətta sadəcə özünə güvənən bir duruş almaq belə beynimizdə biokimyəvi dəyişikliklərə səbəb olur və bizə daha inamlı hiss etməyə kömək edir.
Özünə inamı inkişaf etdirmək üçün öz sahənizə dair dərin biliyə malik olmaq vacibdir. Daha çox məlumatlı olduqca, daha inamlı danışacaqsınız. Bundan əlavə, çıxışlarınızı əvvəlcədən məşq etmək və mümkün etirazları və sualları proqnozlaşdırmaq da özünüzə inamınızı artıracaq.
Lakin özünə inam özündən razılıq və ya lovğalıq demək deyil. Ünsiyyət ustaları eyni zamanda təvazökar olur və səhv etdiklərini etiraf etməkdən çəkinmirlər. Harvard Business Review-da dərc olunan bir araşdırmaya görə, öz səhvlərini qəbul edən liderlərin etibarlılıq reytinqi əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir.
Özünə inamla danışmaq üçün “bəlkə”, “ola bilər” və “düşünürəm ki” kimi zəiflədici ifadələrdən az istifadə edin. Bunun əvəzinə, daha qətiyyətli ifadələr və pozitiv dil istifadə edin. Gözlərinizi qaçırmaq, əllərini qoynunda saxlamaq və ya fiziki olaraq geri çəkilmək kimi qeyri-verbal davranışlardan da çəkinin, çünki bunlar özünə inamın olmadığını göstərir.
8. Münasib Geri Bildirim Alıb-Verməyi Bacarırlar
Ünsiyyət ustalarının səkkizinci və son sirri hər iki istiqamətdə – həm alıcı, həm də verici rolunda effektiv geri bildirim mübadiləsi aparmaq qabiliyyətidir. Onlar başa düşürlər ki, ünsiyyət təkcə məlumat ötürmək deyil, həm də bu məlumatın necə qəbul edildiyini və ona necə reaksiya verildiyini anlamaq deməkdir.
Konstruktiv geri bildirim vermək kompleks bir bacarıqdır. Effektiv kommunikatorlar şəxsi hücumlar etmədən və ya mühakimə etmədən konkret, faydalı və vaxtında geri bildirim verməyi bacarırlar. Onlar “sendviç üsulu” kimi texnikalardan istifadə edirlər – tənqidi iki pozitiv şərh arasında “sendviç” etmək, və “mən” ifadələrindən istifadə edirlər (“sən səhv etdin” əvəzinə “mən bu yanaşmanı fərqli görürəm” demək).
Eyni dərəcədə vacib olan, geri bildirim qəbul etmək bacarığıdır. Uğurlu ünsiyyət quran şəxslər müdafiəyə keçmədən və ya inkar etmədən geri bildirim almağı bacarırlar. Onlar geri bildirimi inkişaf və təkmilləşmə imkanı kimi qəbul edirlər. Bu qabiliyyət həm peşəkar, həm də şəxsi münasibətlərdə onları daha effektiv edir.
Geri bildirim vermək və qəbul etmək bacarığınızı inkişaf etdirmək üçün aktiv dinləməyə və empatiyanı təcrübədən keçirin. Geri bildirim verərkən spesifik olun, şəxsi hücumlardan qaçının və həll yolları təklif edin. Geri bildirim alarkən isə, müdafiəyə keçmədən dinləyin, aydınlaşdırıcı suallar verin və təşəkkür edin.
Tədqiqatlar göstərir ki, effektiv geri bildirim vermək və qəbul etmək bacarığı olan təşkilatlar və fərdlər daha yüksək performans və daha güclü əməkdaşlıq münasibətlərinə malik olurlar.
Yekun Söz: Öz Ünsiyyət Bacarıqlarınızı İnkişaf Etdirmək
Bu 8 sirr ünsiyyət ustalarını fərqləndirən əsas xüsusiyyətləri əhatə edir, lakin bəlkə də ən böyük sirr onların bu bacarıqları daim təkmilləşdirmək istəyidir. Ünsiyyət mükəmməlliyinə gedən yol heç vaxt bitmir – hətta ən təcrübəli natiq və kommunikatorlar belə öyrənməyə və inkişaf etməyə davam edirlər.
Yaxşı xəbər budur ki, bu bacarıqların hamısı öyrənilə və məşq edilə bilər. Ünsiyyət “anadan gəlmə istedad” deyil, məşq və geribildirim vasitəsilə inkişaf etdirilən bir bacarıqdır. Harvard Universitetinin professoru Amy Cuddy deyir:
“Siz ünsiyyətçi olaraq doğulmursunuz, ünsiyyətçi olursunuz.”
Bacarıqlarınızı inkişaf etdirmək üçün bu sirləri bir-bir götürün və hər birini şüurlu şəkildə təcrübədən keçirin. Aktiv dinləməyə daha çox diqqət yetirin, empatiya göstərin, bədən dilinizə diqqət edin və mesajlarınızı sadələşdirin. Hekayə anlatmağı təcrübə edin, kontekstə uyğunlaşmağı öyrənin, özünüzə inam inkişaf etdirin və konstruktiv geri bildirim mübadiləsində iştirak edin.
Özünüzü videoya çəkmək, mentor tapmaq və ya nitq klublarına qoşulmaq kimi üsullarla məşq edə bilərsiniz. Həmçinin, admiration etdiyiniz kommunikatorları müşahidə edin və onların strategiyalarını öyrənin.
Unutmayın ki, effektiv ünsiyyət yalnız karyeranızı irəli aparmır, eyni zamanda bütün münasibətlərinizi gücləndirir və həyat keyfiyyətinizi artırır. Ünsiyyətdə ustalaşmaq üçün sərf etdiyiniz vaxt və səy, həyatınızın bütün aspektlərinə təsir edəcək ən dəyərli investisiyalardan biri olacaq.
Qədim yunan filosofu Aristotel demişdi: “Danışmaq bacarığı müvəffəqiyyətin qapısını açan açardır.” Bu sözlər minilliklər sonra da aktualdır. Uğurlu ünsiyyət quran şəxslərin bu səkkiz sirrini mənimsəyərək, siz də öz fikirlərinizi təsirli şəkildə ifadə etməyi və başqalarını sözlərinizə qulaq asmağa inandırmağı öyrənəcəksiniz.
